Fauna

  Świat zwierząt Karkonoszy charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem gatunkowym. Jest to związane z występowaniem pięter roślinnych o odmiennym klimacie i z różnorodną mozaiką zbiorowisk flory. Ponadto rzeźba i ukształtowanie terenu - zwłaszcza powyżej górnej granicy lasu, dodatkowo wyróżniają Karkonosze na tle innych pasm górskich Sudetów. Typowe dla krajobrazu tych gór jeziora i kotły polodowcowe, strome kamieniste zbocza, torfowiska na zrównaniach wierzchowinowych, stały się miejscem występowania wielu cennych dla karkonoskiej przyrody gatunków.
Ilość gatunków zwierząt żyjących w Karkonoszach: bezkręgowce - co najmniej 15 tysięcy gatunków, kręgowce - ponad 320 gatunków, a wśród nich: ryby - 2 gatunki, płazy   - 6 gatunków, gady - 6 gatunków, ptaki lęgowe i przelotne - około 200 gatunków, ssaki - prawie 60 gatunków.

Człowiek a przyroda

Historia ochrony przyrody w Karkonoszach jest krótka, ponieważ sięga zaledwie początków XX wieku. Wcześniej przez setki lat człowiek gospodarując w Karkonoszach, nieracjonalnie korzystał z bogactw przyrodniczych, doprowadzając tym samym do ich dużego zubożenia. W tym czasie wyginęło wiele gatunków zwierząt. Wielkie drapieżniki skutecznie wytępiono poprzez polowania. Na rozległych obszarach rozwijało się pasterstwo, wycinano lasy na potrzeby mieszkańców i rozwijającego się przemysłu, między innymi hutnictwa. Naturalne siedliska kurczyły się, nie dając niektórym przedstawicielom fauny możliwości przeżycia. Prawdopodobnie wiele gatunków już nigdy nie powróci w Karkonosze. Jednak optymizmem napawa fakt, że co jakiś czas odkrywane są tutaj nowe gatunki, niektóre powracają po wielu latach nieobecności, a część jest przywracana w ramach działań ochronnych Karkonoskiego Parku Narodowego.

Charakterystyka karkonoskiej fauny

Obecna postać i charakter karkonoskiej fauny jest wynikiem działania wielu czynników. Najistotniejszy wpływ wywarły i wciąż wywierają warunki klimatyczne. To one na przestrzeni wielu tysiącleci kształtowały różnorodność gatunkową. Przy zmianach klimatu zachodziły istotne przekształcenia zbiorowisk roślinnych – a te warunkowały istnienie określonej grupy gatunków zwierząt. Niewątpliwie kluczową rolę odegrał tu surowy klimat epoki lodowej. Podczas jej trwania, w najchłodniejszych okresach wytworzyły się w Karkonoszach lodowce a wolną od nich przestrzeń w większości pokrywała gruba warstwa firnu i śniegu. Tak ekstremalne warunki nie pozwoliły na przetrwanie fauny żyjącej tu przed zlodowaceniem. Stąd też we współczesnym składzie gatunkowym zwierząt Karkonoszy, brakuje przedstawicieli fauny przedlodowcowej - reliktów preglacjalnych. Epoka lodowa wywarła również wpływ na znikomą ilość gatunków endemicznych, które zapewne występowały tu przed jej nastaniem. Ostatnie zlodowacenie ustąpiło z Karkonoszy 11,5 tysiąca lat temu. To jednak zbyt krótki okres czasu, by w zoocenozie mogły wytworzyć się zupełnie nowe i typowe tylko dla Karkonoszy gatunki.

Kiedy zasięg lądolodu w epoce lodowej coraz bardziej wkraczał w głąb kontynentu euroazjatyckiego, wraz z nim przemieszczały się strefy klimatyczne, szata roślinna oraz zespoły gatunków zwierząt. Dzięki temu dotarły w okolice Sudetów zimnolubne gatunki arktyczne. One jako pierwsze zasiedliły Karkonosze po ustąpieniu zlodowacenia. Gdy nastąpiło ocieplenie klimatu, lądolód zmniejszył swój zasięg, a zimnolubne gatunki wycofywały się wraz z nim na północ Europy. Część z nich jednak pozostała, znajdując w chłodnym piętrze subalpejskim i alpejskim dogodne nisze ekologiczne – odpowiadające obecnym warunkom północnej Skandynawii. Do typowych gatunków z grupy reliktów glacjalnych należy ślimak poczwarówka arktyczna. Od wielu lat niepotwierdzona jest jego obecność. Jedynym znanym stanowiskiem jego występowania jest żyła bazaltowa w Małym Śnieżnym Kotle. Kolejnym gatunkiem z tej grupy jest kilkumilimetrowy wirek Otomesostoma auditivum, który żyje w wodach Wielkiego Stawu. Inne gatunki pochodzenia północnego występujące głównie na obszarach Skandynawii, wyspowo w masywach górskich Europy Środkowej oraz zamieszkujące także Karkonosze, określane są mianem gatunków borealno-górskich. Do nich należą między innymi ślimak poczwarówka alpejska, chrząszcz Nebria rufescens oraz ważki: żagnica północna i miedziopierś górska, a z kręgowców nornik bury oraz ptaki: mornel i czeczotka, żyjące głównie w obrębie karkonoskiej tundry.
​
Chłodny klimat najwyższych partii Karkonoszy dał również schronienie faunie przenikającej z wielkich masywów górskich Europy – głównie z Alp. Wśród gatunków alpejskich wymienić należy wypławka alpejskiego, ślimaki: przeźrotka Kotuli i żyjący pod kamieniami maskowiec, posiadający muszlę pokrytą drobnymi włoskami. Wspomnieć należy o niemal zupełnym braku gatunków ciepłolubnych, pochodzących z basenu Morza Śródziemnego, Morza Czarnego oraz Bałkanów. Panujące w Karkonoszach niskie temperatury wyjaśniają brak zasiedlenia tych gór przez faunę ciepłolubną. Jednym z wyjątków jest gatunek pająkaHarpactea lepida, żyjący w ruinach zamku Chojnik. Specyficzna jest też odmienność zgrupowań bezkręgowców w porównaniu do innych masywów górskich Sudetów - zwłaszcza Sudetów Wschodnich. W nich odnotowuje się zdecydowanie większy udział gatunków karpackich. Tłumaczy się to odmiennością geologiczną i klimatyczną masywu Karkonoszy.