Ekosystemy nieleśne

Piętro pogórza i regla dolnego

Ekosystemy łąkowe

 Tereny nieleśne położone w piętrze pogórza i regla dolnego związane są z występowaniem półnaturalnych zbiorowisk trawiastych - łąk i pastwisk, które występują główne w rejonie Sobieszowa, Jagniątkowa oraz Wilczej Poręby w Karpaczu. Ekosystemy te są efektem trwającego od stuleci osadnictwa, a szczególnie jego rozkwitu XVIII i XIX w., na potrzeby którego pozyskiwano z nich paszę dla zwierząt gospodarskich. Powojenne zmiany terytorialne i społeczne oraz objęcie ochroną obszarów, które weszły w skład Parku, spowodowały, że na użytkach tych zaniechano zbioru siana. W wyniku trwającej sukcesji, zbiorowiska zaczęły przekształcać się i zanikać. Obecnie prowadzone zabiegi ochrony czynnej (m.in. koszenie, nawożenie, zbiór siana) pozwalają zachować je jako ostoje wielu chronionych i rzadkich gatunków roślin naczyniowych.
W piętrze pogórza i regla dolnego mamy do czynienia z łąkami świeżymi. U podnóża Chojnika są to żyzne łąki rajgrasowe zaś wyżej w reglu dolnym w rejonie Jagniątkowa i Karpacza uboższe łąki konietlicowe. Na siedliskach podmokłych możemy spotkać rośliny chronione z rodziny storczykowatych – m.in. kukułki: szerokolistną, Fuchsa a także podkolana zielonawego.
 

Regiel górny, piętro subalpejskie i alpejskie

 Zbiorowiska zaroślowe

 Piętro subalpejskie zajmują głównie zbiorowiska zaroślowe, zdominowane przez sudeckie zarośla kosodrzewiny, zasiedlające gleby ubogie w składniki pokarmowe. Kosodrzewinie towarzyszą:  jarząb górski, wierzba śląska oraz licznie występujące w runie borówki: czarna i brusznica a także wrzos zwyczajny, siódmaczek leśny czy goryczka tojeściowa.
W dolnych partiach kotłów polodowcowych i nisz niwalnych rozwinęły się zarośla czeremchy skalnej i jarzębiny górskiej z dominacją jarzębu górskiego i towarzyszącymi mu: czeremchą skalną, brzozą karpacką i porzeczką skalną.
W górnych partiach kotłów polodowcowych rozwijają się płaty zarośli wierzby lapońskiej - endemicznego zespołu Karkonoszy z domieszką wierzby śląskiej i jarzębu górskiego, oraz obecnymi w runie gatunkami ziołoroślowymi.

Ziołorośla

W kotłach polodowcowych, wzdłuż rynien potoków, w żlebach i lejach spływowych, rozwinęły się niezwykle bogate i barwne zbiorowiska ziołoroślowe miłosny górskiej. Występują tu takie gatunki jak: miłosna górska, modrzyk górski, tojad sudecki, kozłek bzowy, ciemiężyca zielona, jaskier platanolistny czy rutewka orlikolistna. Innym stosunkowo ubogim gatunkowo zbiorowiskiem są ziołorośla paprociowe wietlicy alpejskiej, silnie zdominowane przez ten gatunek.

Traworośla

Na silnie nachylonych stokach, gdzie licznie schodzące lawiny nie pozwalają na rozwinięcie się zarośli kosodrzewiny, występują traworośla. W Karkonoszach mamy do czynienia z dwoma typami tych zbiorowisk: traworoślami: trzcinnika owłosionego i trzcinnika leśnego.
Często występującym zbiorowiskiem jest ubogie florystycznie traworośle trzcinnika leśnego z dominującymi gatunkami traw: trzcinnikiem leśnym, śmiałkiem pogiętym i darniowym, oraz domieszką innych gatunków, np. rdestu wężownika i podbiałka alpejskiego. Natomiast traworośle trzcinnika owłosionego  jest najbogatszym florystycznie zbiorowiskiem w Karkonoszach. Jest to naturalna łąka górska zdominowana przez wspomniane gatunki trzcinników. Towarzyszą im pięknie kwitnące byliny, takie jak: lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna, bodziszek leśny, zawilec narcyzowy, ciemiężyca zielona, leniec alpejski i żebrowiec górski.

Zbiorowiska krzewinkowe

Wśród zbiorowisk krzewinkowych wyróżniamy borówczyska: czernicowe oraz bażynowe. Gatunkiem dominującym w borówczysku czernicowym jest borówka czarna. Towarzyszą jej takie gatunki jak: trzcinnik owłosiony, borówka brusznica, śmiałek pogięty czy bliźniczka psia trawka. Borówczysko bażynowe tworzone jest głównie przez: wrzos zwyczajny, borówki: brusznicę, czarną i bagienną oraz bażyny: czarną i obupłciową.

Zbiorowiska murawowe

Spłaszczenia wierzchowinowe na kwaśnych i ubogich w składniki pokarmowe glebach zasiedlają murawy bliźniczkowe tzw. „psiary” z bliźniczką psią trawką i towarzyszącymi jej: kosmatką sudecką, widłakiem alpejskim i turzycą tęgą. Zasięg tych muraw został powiększony w czasach prowadzenia wypasu, na którego cele usuwano zarośla kosodrzewiny.
W piętrze alpejskim i częściowo subalpejskim spotykamy niskie murawy alpejskie, wśród których wyróżniamy dwie formy wysokościowe: bogatszą – alpejską – zajmującą rumowiska skalne na wschodnich stokach Śnieżki i fragmencie Czarnego Grzbietu, z sitem skuciną i porostami oraz uboższą formę subalpejską – położoną na zachodnich stokach Śnieżki, zrównania ponad Śnieżnymi Kotłami i rejonie Wielkiego Szyszaka gdzie oprócz muraw z kostrzewą niską Festuca airoides, spotykamy płaty alpejskich wrzosowisk z przewagą wrzosu zwyczajnego Calluna vulgaris oraz borówek, traw i porostów. Murawy te, choć znajdują się w miejscach gdzie nieprzyjazne warunki (mróz, susza, silny wiatr zwiewający pokrywę śnieżną) nie pozwoliły rozwinąć się innym zbiorowiskom, ulegają degradacji na skutek wydeptywania przez turystów.

Roślinność skał i piargów

Rumowiska skalne i piargi zasiedlane są głównie przez porosty naskalne oraz słabo rozwijającą się w szczelinach, załomach i półkach skalnych roślinność naczyniową. Spośród naskalnych zbiorowisk roślin naczyniowych wyróżniamy położony na nieustabilizowanych piargach w Wielkim Śnieżnym Kotle – zespół zmienki górskiej oraz bogatą florystycznie Żyłę Bazaltową, skupiającą największe osobliwości Karkonoszy takie jak: skalnica darniowa bazaltowa, skalnica śnieżna, skalnica naprzeciwlistna czy rozrzutka alpejska.

Zbiorowiska źródlisk i wyleżysk śnieżnych 

Są to płaty roślinności pokrywające miejsca związane z wysiękami i młakmi na stromych zboczach kotłów polodowcowych. Występuje tu wiele ciekawych gatunków, m. in. czosnek syberyjski, pierwiosnka maleńka, niebielistka trwała czy gnidosz sudecki.

Torfowiska

Torfowiska są ekosystemami gdzie przy silnie kwaśnych i beztlenowych warunkach, obumarła materia organiczna rozkłada się bardzo wolno i odkłada w postaci torfu.
Torfowiska strefy subalpejskiej Karkonoszy, dzięki specyficznemu połączeniu geomorfo-logicznych, klimatycznych i geologicznych warunków, przypominają te znajdujące się w górach północnej Europy. Ich wiek datuje się na 5-10 tys. lat. W strefie subalpejskiej dominują torfowiska wysokie, zasilane głównie wodami opadowymi o kwaśnym odczynie i małej zawartości składników mineralnych. Zdominowane są przez mchy torfowce, rośliny z rodziny turzycowatych (np. turzyca bagienna, wełnianka pochwowata, wełnianeczka darniowa), krzewinki z rodziny wrzosowatych (wrzos zwyczajny, borówki: czarna i bagienna, bażyna obupłciowa, modrzewnica zwyczajna, żurawina błotna) oraz zarośla kosodrzewiny.
Torfowiska przejściowe występują głównie w piętrze regla górnego, ale także w piętrze subalpejskim. Różnią się od torfowisk wysokich strefy subalpejskiej większą żyznością oraz większym przepływem wód, zasilanych również wodami powierzchniowymi. Spotykamy tu m.in. turzyce: pospolitą, gwiazdkowatą, dzióbkowatą, wełniankę wąskolistną, sit cienki, oraz mchy z rodzajów torfowiec i płonnik.