Karkonoskie różaneczniki w światowej prasie

Pochodzenie stanowiska różanecznika alpejskiego w Sowiej Dolinie było od dawna jedną z największych zagadek botanicznych Karkonoszy. Badania genetyczne wykonane przez zespół naukowców: dr. Tomasza Suchana i dr. hab. Michała Ronikiera z Instytutu Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk w Krakowie oraz dr. Marka Malickiego z Zakładu Botaniki Uniwersytetu Wrocławskiego zostały w bieżącym roku opublikowane w prestiżowym i znanym czasopiśmie naukowym „Journal of Biogeography”. Potwierdza to doniosłe znaczenie badań, które wykazały, że różanecznik alpejski to rodzimy gatunek polskiej flory, a jego stanowisko w Karkonoszach jest reliktowe. Oznacza to, że jest pozostałością większej populacji, która występowała w tej części Europy w czasie epoki lodowej. Stanowisko różanecznika alpejskiego w Karkonoszach jest jedyną naturalną populacją tego gatunku w Polsce i jednocześnie najdalej na północ wysuniętym stanowiskiem w Europie.
Różanecznik alpejski Rhododendron ferrugineum to niewysoki, zimozielony krzew o efektownych, różowych kwiatach, występujący w piętrze alpejskim i subalpejskim wysokich gór Europy: w Alpach, Pirenejach i Apeninach. Stanowisko różanecznika w Karkonoszach, położone w trudno dostępnym terenie w Sowiej Dolinie, znane było niektórym botanikom lecz jego status pozostawał niepewny. Pierwsze wzmianki na temat ich występowania pochodzą już z wydanego w roku 1600 "Stirpium et fossilium Silesiae catalogus" Caspara Schwenckfelda, czyli "Katalogu roślin i minerałów Śląska", co świadczy o tym, że są obecne w tym miejscu od przynajmniej 400 lat.
Dziś już wiemy, że ten interesujący gatunek przetrwał w Karkonoszach przynajmniej od czasów epoki lodowej jako relikt glacjalny, a największe pokrewieństwo łączy go z populacjami z zachodnich Alp.
Aby określić pochodzenie gatunku wykonane zostały badania genetyczne. Pobrano w tym celu próbki roślin z Karkonoszy oraz z innych populacji z całego obszaru występowania gatunku: Alp Wschodnich i Zachodnich oraz Pirenejów. Zbadane zostało zróżnicowanie genetyczne oraz struktura genetyczna różanecznika w całym obszarze występowania, w tym również z Karkonoszy. Poza tym przebadano wewnętrzne zróżnicowanie genetyczne populacji Karkonoskiej. Badania wykazały dużą odrębność populacji karkonoskiej i jej bardzo wysoką zmienność genetyczną. Wszystko wskazuje zatem na to, że jest ona naturalna, a gatunek jest reliktem polodowcowym – pozostałością większej populacji, która występowała w tej części Europy w czasie epoki lodowej.
Przeprowadzone badania dowodzą, że karkonoska populacja różanecznika to niezależna linia ewolucyjna, najbliżej powiązana z populacjami z Alp Zachodnich, a nie bliższych geograficznie Alp Wschodnich. Wyniki potwierdziły również rolę Karkonoszy jako ważnego refugium gatunków polodowcowych na mapie Europy.
Naukowcy prowadzą dalsze badania mające na celu określenie dokładnej historii różanecznika alpejskiego w Europie, w tym - czasu jaki upłynął od oddzielenia się populacji z Karkonoszy od populacji alpejskich.
Projekt "Różanecznik alpejski w Karkonoszach - pochodzenie i ekologia" finansowany był ze środków Funduszu Leśnego.
Suchan, T., Malicki, M., & Ronikier, M. (2018) Relict populations and Central European glacial refugia: the case of Rhododendron ferrugineum (Ericaceae). Journal of Biogeography.