APEL UCZESTNIKÓW KONFERENCEJI

My, społeczność przyrodników, miłośnicy polskiej przyrody, pracownicy służb ochrony przyrody - parków narodowych, parków krajobrazowych, regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, naukowcy, urbaniści, przedstawiciele organizacji pozarządowych, pracownicy Lasów Państwowych, samorządy i społeczności lokalne - zgromadzeni w dniach 6-8 marca 2024 r. w Jeleniej Górze-Sobieszowie, na konferencji „Poprawa stanu łączności ekologicznej  jako kluczowe wyzwanie dla ochrony przyrody w parkach narodowych” przedstawiamy poniższe stanowisko.
Jesteśmy świadomi faktu, że obszary cenne przyrodniczo, a szczególnie polskie parki narodowe i ich otoczenie, charakteryzują się unikatowym bogactwem przyrody, krajobrazu i dziedzictwa kulturowego. Tereny te są wyjątkowym i dynamicznym środowiskiem życia wielu społeczności lokalnych, posiadają wielki potencjał ekologiczny, jak i rozwojowy dla tych społeczności. Stoją one jednak obecnie w obliczu gwałtownych przemian i presji wielkoskalowego zagospodarowania przestrzeni, zagrożeń środowiskowych z tym związanych, przemian społecznych, demograficznych i gospodarczych. Powyższe powoduje zaburzanie funkcjonowania tych obszarów, wpływając na zanikanie łączności ekologicznej w ich obrębie i otoczeniu, prowadząc tym samym do degradacji ich różnorodności biologicznej i postępującej izolacji.
Stwierdzamy z zaniepokojeniem, że dotychczasowy model rozwoju może doprowadzić w tych regionach do nieodwracalnych zmian środowiska przyrodniczego i utraty jego zasobów  stanowiących o ich wyjątkowości. Spowoduje  to zaprzepaszczenie  potencjału rozwojowego bazującego na  wartościach i zasobach przyrodniczych, krajobrazowych, środowiskowych i kulturowych, marginalizację potrzeb społeczności lokalnych. Efektem będzie utrata wartości przyrodniczych i tożsamości kulturowej tych regionów.
Wyrażamy przekonanie, że konieczne jest podjęcie zdecydowanych działań mających na celu poprawę sytuacji i minimalizację obecnych zagrożeń. W szczególności tych związanych z nadmierną eksploatacją przestrzeni i zasobów, które nie uwzględnia:
- potrzeb łączności ekologicznej,
- zachowania funkcji korytarzy ekologicznych,
- kształtowania zielonej i błękitnej infrastruktury,
- zachodzących zmian klimatycznych,
- zapewnienia prawnej ochrony obszarów w otulinach parków narodowych i w otoczeniu obszarów cennych przyrodniczo, pełniących funkcje korytarzy ekologicznych.
Apelujemy i zwracamy uwagę na konieczność pilnej realizacji działań w otoczeniu obszarów cennych przyrodniczo:

• Zapisania w ustawie o ochronie przyrody prawnej formy ochrony korytarzy ekologicznych jako tych, które podlegają ochronie prawnej, zapewniającej utrzymanie funkcji tych terenów;
• Ustanowienia prawnego sieci korytarzy ekologicznych w skali kraju z uwzględnieniem transgraniczności oraz zasad ochrony tych obszarów;
• Uwzględnienia w strategiach rozwoju i aktach planowania przestrzennego kształtowania funkcji i zagospodarowania na rzecz ochrony, zachowania i odtwarzania różnorodności biologicznej i krajobrazowej regionów oraz potrzeby ochrony obszarów pełniących funkcje korytarzy ekologicznych;
   
• Pilnego i systemowego wdrożenia koncepcji zielonej i błękitnej infrastruktury jako instrumentu pozwalającego na kształtowanie zagospodarowania przestrzeni, utrzymanie i poprawę stanu łączności ekologicznej w otoczeniu obszarów chronionych i ich otulin;
• Podjęcia działań na rzecz zapobiegania postępującej degradacji krajobrazu, ze względu na wielkoskalowe inwestycje budowlane oraz rozproszoną zabudowę indywidualną poza jednostkami osadniczymi, w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów chronionych, co przyczynia się do zaburzenia  ładu przestrzennego, tożsamości kulturowej, wartości przyrodniczej i krajobrazowej regionów;
• Wprowadzenie obowiązku uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i uchwał krajobrazowych dla terenów parków narodowych oraz ich otulin;
• Promocji społecznego kształtowania obszarów chronionych na terenie gmin takich jak użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, pomniki przyrody;
• Finansowania wykupu gruntów w obrębie parków narodowych, ich otulin oraz terenów bezpośrednio do nich przyległych, które są istotne z punktu widzenia korytarzy ekologicznych i siedlisk przyrodniczych lub posiadają wysokie walory krajobrazowe;
• Wzmocnienia roli samorządu województwa w koordynowaniu tworzenia i ochrony korytarzy ekologicznych na poziomie regionalnym
• Podjęcia działań na rzecz ustanowienia mechanizmów finansowania dla samorządów, na terenie których znajdują się formy ochrony przyrody;
• Podniesienia roli łączności ekologicznej dla ekosystemów nieleśnych w tym w szczególności łąk i torfowisk;
• Uwzględnienia przy sporządzaniu Planów Urządzania Lasu oceny walorów krajobrazowych oraz funkcji korytarzy ekologicznych i dostosowanie realizacji działań  z zakresu gospodarki leśnej do tych funkcji;

Zwracamy uwagę na potrzebę intensyfikacji działań na rzecz dialogu ze społecznościami lokalnymi oraz samorządami w celu zwiększenia ich świadomości roli i znaczenia terenów cennych oraz kształtowania akceptacji dla potrzeb ochrony przyrody. Zwracamy uwagę, że obecność korytarzy ekologicznych w przestrzeni jest pozytywna nie tylko z uwagi na aspekty przyrodnicze, ale również sprzyja porządkowaniu przestrzeni i zachowaniu usług ekosystemowych dla mieszkańców, oraz chroni prawa społeczności lokalnej i poprawia jakość życia, szczególnie na terenach z narastającą presją inwestycyjną.

(podpisy) 

Jelenia Góra Sobieszów
07.03.2024 
Konferencja podsumowuje program "Poprawa stanu łączności ekologicznej w KPN i jego otulinie" dofinansowanego ze środków Funduszy Norweskich (85%) i budżetu państwa (15%). Fundusze norweskie i EOG.